Przez żołądek do zdrowego serca!

Warszawska klinika ortopedii i medycyny sportowej Carolina Medical Center jako pierwsza placówka w Polsce uruchamia Centrum Medycyny Żywienia.  Pacjenci pod kontrolą zespołu ze specjalistą medycyny żywienia i dietetyki będą mogli skorzystać z kompleksowych programów terapii żywieniowej, między innymi chorób krążenia, cukrzycy, otyłości i schorzeń o podłożu reumatologicznym. Program terapii żywieniowej choroby niedokrwiennej serca i miażdżycy, ‘Przez żołądek do zdrowego serca’, który znajdzie się w ofercie Centrum Medycyny Żywienia, został zainspirowany słynnym programem dr Deana Ornisha, stosowanym obecnie m.in. przez chorującego na chorobę wieńcową byłego prezydenta USA Billa Clintona.
Odkrycie, że to styl życia, w tym dieta, mają największy wpływ na nasze zdrowie, dobre samopoczucie i długowieczność, jest przełomem w medycynie ostatnich lat.  Najnowsze badania wykazują, że kompleksowe zmiany w żywieniu mogą nie tylko zapobiec wielu dolegliwościom, ale również zatrzymać, a nawet odwrócić niektóre procesy chorobowe do niedawna uważane za nieuleczalne.  Medycyna żywienia, element  medycyny stylu życia (ang. lifestyle medicine) łączy wyniki wieloletnich badań epidemiologicznych oraz klinicznych badań eksperymentalnych. Oddziałuje na mechanizmy leżące u podstaw choroby, przez co dotyka samych przyczyn problemu, a nie tylko jego objawów.

Centrum Medycyny Żywienia to rozwinięcie działalności kliniki, która zawsze oferowała kompleksowe leczenie, ale dotąd skupiała się przede wszystkim na zagadnieniach ortopedycznych. „W Carolina Medical Center do każdego pacjenta podchodzimy indywidualnie, ze szczególnym uwzględnieniem wykonywanego zawodu i pasji. Proces powracania do zdrowia rozumiemy szeroko, nie tylko jako doraźną pomoc przy urazach i dolegliwościach, ale całościową zmianę stylu życia, codzienną aktywność i właściwą dietę. Uruchomienie Centrum Medycyny Żywienia to kolejny krok w kierunku realizacji naszej misji.”  – powiedział doktor Tadeusz Bokwa, Dyrektor Medyczny NZOZ Carolina Medical Center.
 „Zalecenia dietetyczne powszechnie stosowane w leczeniu choroby niedokrwiennej serca czy cukrzycy są w stanie jedynie spowolnić rozwój choroby.  Badania wykazują jednak, że poprzez kompleksowe zmiany w żywieniu możemy osiągnąć o wiele więcej.  W Polsce wciąż jeszcze niewiele osób wie, że rewolucja na talerzu może na przykład zatrzymać, a nawet cofnąć rozwój miażdżycy lub obniżyć stężenie cholesterolu w stopniu porównywalnym do leczenia farmakologicznego.” – powiedziała mgr Małgorzata Desmond, specjalista medycyny żywienia i dietetyk z NZOZ Carolina Medical Center.
W Centrum Medycyny Żywienia w CMC pacjenci będą mogli korzystać z wielotygodniowych programów terapii żywieniowej różnych jednostek chorobowych.  Każdy pacjent dostanie dokładne wytyczne żywieniowe, indywidualnie dostosowane do jego jednostki chorobowej, zażywanych leków i zapotrzebowania na składniki odżywcze.  Terapia będzie monitorowana za pomocą tzw. badań antropometrycznych (odwód talii do obwodu bioder, wskaźniki BMI), laboratoryjnych (np. lipidogram, stężenie glukozy, hemoglobiny glikowanej) oraz kwestionariuszy oceniających subiektywną zmianę samopoczucia pacjenta.  Po ukończeniu programów pacjent będzie umiał prowadzić dalsze zmiany żywieniowe samodzielnie.
Jedną z ofert Centrum Medycyny Żywienia jest nowatorski program terapii żywieniowej choroby wieńcowej i miażdżycy, zainspirowany programem Dr Ornisha (Dean Ornish Program for Reversing Heart Disease), dostępny obecnie w kilkudziesięciu szpitalach w Stanach Zjednoczonych. W USA Ministerstwo Zdrowia zaaprobowało ten program jako jedna z możliwości terapeutycznych dla pacjentów kwalifikujących się do operacji wszczepienia by-passów, stentów, angioplastyki oraz osób po przebytym zawale serca.  Według badań z ostatnich 30 lat, u 82% osób stosujących ten program, odnotowano znaczną redukcję czynników ryzyka choroby wieńcowej np. stężenia cholesterolu, zatrzymanie a nawet cofnięcie procesu chorobowego.  W Carolina Medical Center program ‘Przez żołądek do zdrowego serca’ będzie oferowany dla osób z hiperlipidemią, miażdżycą oraz stabilną chorobą wieńcową.

Znaczenie stylu życia
 
Choroby krążenia są przyczyną numer 1 wszystkich zgonów na świecie. W Polsce są one przyczyną prawie połowy zgonów. 25% Polaków umiera z powodu nowotworów. Statystyki te wyglądają podobnie we wszystkich krajach uprzemysłowionych. Wg WHO u 90% osób umierających na chorobę niedokrwienną serca, głównego przedstawiciela chorób krążenia, obserwowane są czynniki ryzyka spowodowane niezdrowym stylem życia, w tym nieodpowiednią dietą 1.  Wg Światowego Funduszu Badań nad Rakiem, największej na świecie organizacji zajmującej się badaniem wpływu stylu życia na genezę nowotworów, od 30 do 60% nowotworów można zapobiec poprzez zmianę diety i zwiększoną aktywność fizyczną 2.  Badania wykazują, że nasze nawyki odpowiedzialne są również za epidemię cukrzycy. Zachorowalność na tę chorobę w krajach uprzemysłowionych wzrosła od II Wojny Światowej o 700%, a co trzeci Amerykanin urodzony w XXI. wieku zachoruje na cukrzycę typu 2 3.  Zmiany te nastąpiły zaledwie przez ostatnie 60 lat, co wskazuje, że wśród przyczyn tej choroby niezwykle istotny jest styl życia. 

Epidemiologia Żywienia 
 
Jeszcze niedawno w takich krajach jak Japonia, Tajlandia, Papua Nowa Gwinea, na wiejskich terenach Chin czy Meksyku choroby krążenia, cukrzyca, nowotwory piersi, prostaty czy okrężnicy występowały niezwykle rzadko 4,5,6.  30 lat temu w pewnych prowincjach Chin, nie odnotowano nawet jednego ataku serca przez 3 - 4 lata, a umieralność na choroby krążenia była 16 razy mniejsza niż w USA 7.  Jednocześnie w metropoliach chińskich zachorowalność była bardziej zbliżona do tej z krajów uprzemysłowionych.  Zapadalność  na nowotwór prostaty na Japońskiej wyspie Okinawa była najniższa na świecie, 13 razy niższa niż np.  w Szwecji 8. Obserwacje epidemiologiczne wykazały, że społeczeństwa z niższą zachorowalnością na współczesne choroby cywilizacyjne mają kilka wspólnych cech, m.in. odżywiają się dietą opartą o nieprzetworzone produkty roślinne.  Podstawą są cztery grupy pokarmowe: warzywa, owoce, rośliny strączkowe, i pełne ziarna zbóż. I tak na Melanezji (subregion Oceanii), gdzie szwedzcy naukowcy w latach 70-tych nie udokumentowali występowania chorób krążenia nawet u starszych mieszkańców tej populacji, podstawą jadłospisu są bulwy yam, pataty, taro, papaya, mango, melon, dynia i od czasu do czasu  
ryby 9. Mieszkańcy wyspy Okinawa w Japonii, gdzie zachorowalność na chorobę niedokrwienną serca należała do najniższej na świecie, odżywiali się do niedawna w 96% patatami, ryżem, warzywami, owocami soją i w 4% rybami 10. Udokumentowano, że to nie geny chronią te populacje przed chorobami cywilizacyjnymi, ponieważ wraz z przejęciem zachodnich zwyczajów żywieniowych, przejmują one również nasze wzorce chorobowe.  Zachorowalność Japońskich emigrantów do USA na nowotwór piersi wzrasta dwukrotnie  w drugim pokoleniu, a czterokrotnie w 3 pokoleniu emigrujących 11.  Zachorowalność na cukrzycę w Japonii wzrosła 5 krotnie od lat 60-tych 12, wraz z popularyzacją zachodniego stylu życia.  
Obserwacje te zainspirowały wiele ośrodków akademickich w USA do przeprowadzenia długoletnich badań epidemiologicznych na społeczeństwach Zachodu. Warto wspomnieć w tym miejscu o badaniach prowadzonych przez zespoły Prof. Waltera Willetta z Uniwersytetu Harvarda czy Prof. Gary’ego Frasera z Uniwersytet Loma Linda w Kalifornii. Naukowcy chcieli sprawdzić, jaki jest wpływ czynników stylu życia, w tym diety, na zachorowalność oraz umieralność z powodu chorób cywilizacyjnych w krajach uprzemysłowionych.  Tak zrodziła się epidemiologia żywienia i słynne badania, takie jak The Nurses Health Study, The Health Professionals Follow-up Study, The Adventist Health and Mortality Study, EPIC  i wiele innych projektów badających setki tysięcy ludzi przez 10-20 lat.  Poprzez zaawansowane metody statystyczne, wykazano wyizolowany wpływ poszczególnych komponentów pożywienia na zdrowie.  Okazało się, że wpływ diety na Zachodzie jest podobny – im więcej nieprzetworzonych produktów roślinnych w diecie osób krajów uprzemysłowionych, tym niższa zachorowalność na nowotwory, choroby krążenia, otyłość, cukrzycę oraz większa długość życia 13.  Badania te dały podstawy do zaleceń żywieniowych takich organizacji jak WHO, American Institute of Cancer Research, World Cancer Research Fund, które to nawołują do przejścia na tzw. ‘plant-based diet’, czyli dietę opartą o produkty roślinne. W 2009 World Cancer Reaseach Fund zaapelował do społeczności międzynarodowej o podjęcie działań w kierunku edukacji społeczeństw na temat silnego wpływu diety na ryzyko nowotworów w związku z coraz bardziej postępującą epidemią tych chorób na świecie 14.   
 
Medycyna Żywienia 
 
Okazuje się, że zmiana nawyków żywieniowych to nie tylko prewencja.  Naukowcy amerykańscy już pod koniec lat 70-tych XX w. postanowili sprawdzić, czy zastosowanie diety społeczeństw, w których nie występują choroby krążenia czy cukrzyca może mieć efekty terapeutyczne. Przez Pritkin Longevity Center przewinęło się już ponad 75 000 pacjentów, u których z sukcesem stosowano dietę roślinną w połączeniu  
z innymi składowymi stylu życia jako terapię choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia, cukrzycy, otyłości czy zespołu metabolicznego.  Sukcesy terapii udokumentowano w ponad 90 publikacjach w czasopismach medycznych 15,16.  Jednak przełom nastąpił w 1990 r., kiedy Dr Ornish z Uniwersytetu Harvarda wykazał w klinicznym badaniu z randomizacją, że poprzez zastosowanie niskotłuszczowej diety opartej na produktach roślinnych (wraz  z umiarkowaną aktywnością fizyczną i relaksacją, np. medytacją) można cofnąć zmiany miażdżycowe 17.  Po prawie 20-stu latach badań, w 2010 r. program Ornisha uzyskał aprobatę Amerykańskiego Ministerstwa Zdrowia i jest refundowany jako opcja terapeutyczna dla pacjentów z niedokrwienną chorobą serca, kandydatów do operacji wszczepienia by-passów, angioplastyki oraz dla pacjentów po zawale serca 18. Podobną inicjatywą jest Coronary Health Improvement Project, program edukacyjny oferowany  w społecznościach USA, Kanady oraz Szwajcarii,  liczący już ponad 50 000 absolwentów, którego efektywność również została udokumentowana w badaniach klinicznych 19.  
 
Porównywalne wyniki wskazujące na cofnięcie procesów chorobowych, zostały uzyskane  w badaniach przeprowadzanych w grupie chorych na cukrzycę i reumatoidalne zapalenie stawów. Dr Jenkins z Uniwersytetu Toronto wykazał w badaniu z randomizacją, że niskotłuszczowe pożywienie roślinne, zastosowane w cukrzycy typu 2, jest 3 razy bardziej efektywne w zmniejszaniu stężenia hemoglobiny glikowanej (długotrwałego wskaźnika kontroli glikemii) niż tradycyjnie zalecana dieta przez dietetyków 20. W pozostałych kilkunastu publikacjach z tej dziedziny wykazano, że niektórzy pacjenci po przejściu na dietę roślinną mogą odstawić insulinę, nawet już po 16 dniach 21. W ciągu ostatnich 30 lat w serii kilkunastu badań analizowano również reumatoidalne zapalenie stawów. Wszystkie uzyskane wyniki klinicznie wskazują na poprawę po zastosowaniu diet eliminacyjnych, opartych głównie o produkty roślinne 22.  Dieta oparta o produkty roślinne zalecana jest również przez World Cancer Research Fund dla osób po przebytych nowotworach.  Badania sugerują, że może wydłużyć przeżywalność w niektórych typach raka. 23  
 
Medycyna Żywienia a Dietetyka  
 
Medycyna żywienia jest elementem tzw. Lifestyle Medicine (Medycyny Stylu Życia), nazywanej przez tygodnik The Times, medycyną XXI-ego wieku 24. Od dietetyki różni się tym, że wprowadza daleko idące zmiany w skład codziennych posiłków, przez co wywiera silniejszy wpływ terapeutyczny. Przykładowo przegląd badań wykazuje, że stopień redukcji stężenia cholesterolu frakcji LDL (‘złego cholesterolu’) przez tradycyjnie zalecaną dietę  
w miażdżycy wynosi maksymalnie 5% 25. Poprzez podejście medycyny żywienia redukcja może wynieść nawet do 36%, co jest porównywalne z terapią farmakologiczną 26. Tradycyjnie zalecana dieta może zredukować stężenie hemoglobiny glikowanej maksymalnie o 0.4-0.5% 27.  Z kolei niskotłuszczowa dieta oparta o produkty roślinne redukuje ten wskaźnik o 1.2% 28. 
Podejście medycyny żywienia opiera się na tradycyjnych schematach żywienia obowiązujących od wieków w pewnych częściach świata.  Często zapominamy, że oprócz wspomnianych społeczeństw Azji, również większość Polaków i mieszkańców Europy Zachodniej odżywiało się w ten sposób jeszcze przed I Wojną Światową, gdy takie produkty, jak masło czy mięso były na talerzach rzadkością.  Współczesna wysokotłuszczowa dieta zachodnia, zaczęła pojawiać się w latach 20-tych w USA, a w Europie zagościła na dobre dopiero po II Wojnie Światowej. Właśnie wtedy odnotowano też wzrost zachorowalności na choroby krążenia, cukrzycę czy otyłość.  

NZOZ Carolina Medical Center to nowoczesne centrum ortopedii i medycyny sportowej w Warszawie kierujące swoją ofertę do pacjentów w każdym wieku, dorosłych i dzieci z chorobami i urazami narządu ruchu, w tym stawów, mięśni i ścięgien oraz kręgosłupa. W szczególności swoją opieką otacza osoby aktywne ruchowo i sportowców wyczynowych. Kompleksowe leczenie w klinice, na które składa się diagnostyka, leczenie operacyjne i zachowawcze oraz fizjoterapia, jest wynikiem współpracy specjalistów różnych dziedzin: ortopedii, diagnostyki obrazowej, reumatologii, neurologii, neurochirurgii, rehabilitacji,  biomechaniki oraz dietetyki. 

Więcej informacji na temat kliniki można znaleźć na stronie www.carolina.pl.

Przypisy 

1 WHO 2004; The Atlas of Heart Disease and Stroke, http://www.who.int/cardiovascular_diseases/resources/atlas/en/ 
2 World Cancer Reserach Fund (WCRF 2009) Policy and Action for Cancer Prevention Food, Nutrition, and Physical Activity: a Global Perspective [online]. Available at:< https://secure2.convio.net/aicr/site/SSurvey?ACTION_REQUIRED=URI_ACTION_USER_REQUESTS&SURVEY_ID=4260> [Accessed on 21 March 2009]. 
3 Narayan K.M., Boyle J.P., Thompson T.J., Sorensen S.W., Williamson DF.: Lifetime risk for diabetes mellitus in the United States. JAMA., 2003; 290(14):1884-90 
44 World Cancer Research Fund (WCRF) (2007) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: A Global Perspective. Available at : <http://www.dietandcancerreport.org> . [Accessed on: 3rd May 2008]. 
5 Sinnett P.F., Whyte H.M.: Epidemiological studies in a total highland population, Tukisenta, New Guinea. Cardiovascular disease and relevant clinical, electrocardiographic, radiological and biochemical findings. J. Chronic. Dis., 1973 ; 26(5):265-90 
 
6 Wilcox C.D i wsp..: Implications from and for food cultures for cardiovascular disease: longevity. Asia. Pac. J. Clin. Nutr., 2001; 10(2):165-71 
 
7 Campbell T.C., Parpia B., Chen J.: Diet, lifestyle, and the etiology of coronary artery disease: the Cornell China study. Am. J. Cardiol., 1998; 82(10B):18T-21T 
8 The Okinawa Centenarian Study (OCS) Available at: <http://www.okicent.org/index.html> 
9 Lindeberg S., Lundh B.: Apparent absence of stroke and ischaemic heart disease in a traditional Melanesian island: a clinical study in Kitava. J. Intern. Med., 1993; 233(3):269-7 
10Willcox BJ, Willcox DC, Todoriki H, Fujiyoshi A, Yano K, He Q, Curb JD, Suzuki M. (2007) Caloric restriction, the traditional Okinawan diet, and healthy aging: the diet of the world's longest-lived people and its potential impact on morbidity and life span. Ann N Y Acad Sci.  1114:434-55. 
11 Kolonel LN, Hinds MW, Hankin JH (1980) Cancer patterns among migrant and native-born Japanese in Hawaii in relation to smoking, drinking, and dietary habits In: Gelboin HV et al (eds) Genetic and Environmental Factors in Experimental and Human Cancer Tokyo: Japan Sci Soc Press :327-40. 
12 Akazawa Y.: Prevalence and incidence of diabetes mellitus by WHO criteria. Diabetes Res. Clin. Pract. 1994, 24S,23S-27S.- 
13 Hu F.B., Rimm E.B., Stampfer M.J., Ascherio A. i wsp. Prospective study of major dietary patterns and risk of coronary heart disease in men. Am. J. Clin .Nutr., 2000; 72:912–21. 
14 World Cancer Reserach Fund (WCRF 2009) Policy and Action for Cancer Prevention Food, Nutrition, and Physical Activity: a Global Perspective [online]. Available at:< https://secure2.convio.net/aicr/site/SSurvey?ACTION_REQUIRED=URI_ACTION_USER_REQUESTS&SURVEY_ID=4260> [Accessed on 21 March 2009]. 
15 Rosenthal MB, Barnard RJ, Rose DP, Inkeles S, Hall J, Pritikin N. Effects of a high-complex-carbohydrate, low-fat, low-cholesterol diet on levels of serum lipids and estradiol. Am J Med. 1985 Jan;78(1):23-7. 
16 Heber D, Ashley JM, Leaf DA, Barnard RJ Reduction of serum estradiol in postmenopausal women given free access to low-fat high-carbohydrate diet. Nutrition. 1991 Mar-Apr;7(2):137-9; discussion 139-40. 
17 Ornish D, Brown SE, Scherwitz LW, Billings JH, Armstrong WT, Ports TA, McLanahan SM, Kirkeeide RL, Brand RJ, Gould KL. Can lifestyle changes reverse coronary heart disease? The Lifestyle Heart Trial. Lancet. 1990 Jul 21;336(8708):129-33. 
18 http://www.cms.gov/MedicareApprovedFacilitie/ 
19 http://www.chiphealth.com/about_chip/scientific_articles.php 
20 Barnard ND, Cohen J, Jenkins DJ, Turner-McGrievy G, Gloede L, Jaster B, Seidl K, Green AA, Talpers S.(2006) A low-fat vegan diet improves glycemic control and cardiovascular risk factors in a randomized clinical trial in individuals with type 2 diabetes. Diabetes Care. 29(8):1777-83. 
21 Anderson J.W., Ward K.: High-carbohydrate, high-fiber diets for insulin-treated men with diabetes mellitus. Am. J. Clin. Nutr.1979,32,11,:2312-21. 
 
22 Hafström I, Ringertz B, Sp?ngberg A, von Zweigbergk L, Brannemark S, Nylander I, Rönnelid J, Laasonen L, Klareskog L. (2001) A vegan diet free of gluten improves the signs and symptoms of rheumatoid arthritis: the effects on arthritis correlate with a reduction in antibodies to food antigens. Rheumatology (Oxford). 2001 Oct;40(10):1175-9. 
23 http://www.aicr.org/site/PageServer 
24 http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,2040210,00.html 
25 138. Tang JL, Armitage JM, Lancaster T, Silagy CA, Fowler GH, Neil HA. Systematic review of dietary intervention trials to lower blood total cholesterol in free-living subjects. BMJ. 1998 Apr 18;316(7139):1213-20.
26 Ornish D, Scherwitz LW, Billings JH, Gould KL, Merritt  TA, Sparler S, Armstrong WT, Ports, TA, Kirkeeide RL, Hogeboom C, Brand RJ. (1998), Intensive lifestyle changes for reversal of coronary heart disease. Journal of the American Medical Assocation 280:2001-2007. 
27 40904 Franz M.J., Monk A., Barry B., et al.: Effectiveness of medical nutrition therapy provided by dietitians in the management of non-insulin-dependent diabetes mellitus: a randomized, controlled clinical trial. J. Am. Diet. Assoc. 1995, 95,9,1009-17.-
28 Barnard ND, Cohen J, Jenkins DJ, Turner-McGrievy G, Gloede L, Jaster B, Seidl K, Green AA, Talpers S.(2006) A low-fat vegan diet improves glycemic control and cardiovascular risk factors in a randomized clinical trial in individuals with type 2 diabetes. Diabetes Care. 29(8):1777-83.